ماهیت و ابعاد خشونت در چشم انداز قرآن

تعریف، سویه ها و عوامل خشونت از زوایای مختلف از نگاه آیات قرآن مورد بررسی قرار گرفته است. نویسنده، پس از اشاره به پیشینه خشونت در گذشته و امروز، سویه های خشونت را از زاویه رفتار فردی، قلمرو اجتماع و قلمرو حکومت با استناد به آیات قرآن مورد بررسی قرار داده است. سپس به نقد و بررسی تعریف های گوناگون از خشونت پرداخته و پس از تعریف دقیق آن به »نافرمانی خداوند و اقدام علیه جسم، جان، شرف، مال، حقوق طبیعی، فطری و موضوعی خود، دیگران، هویّت ها، نهادهای اجتماعی و جوامع انسانی« به معنی شناسی واژه »ظلم« به عنوان واژه کلیدی ترسیم کننده خشونت درنگره قرآنی اشاره کرده و خشونت های فردی، خشونت های خانوادگی، خشونت های اجتماعی - ربا خواری، سرقت، استهزاء، غیبت، دشنام، طعن و... - و خشونت های حکومتی را به تفصیل با استفاده از آیات قرآن مورد بررسی قرار داده و در پایان نیز، فراخنای مفهومی ظلم را بیان کرده است. نویسنده معتقد است عدالت و ستم برروی هم معیار بازشناسی خشونت از غیر خشونت است، به این معنی که هر رفتار، گفتار و عملکردی که در قلمرو مفهومی ظلم و ستم قرار گیرد، عمل خشونت بار است، چنان که تمامی آن دسته از گفتارها و رفتارها و باورهایی که در چار چوب مفهومی عدالت بگنجد، خشونت به حساب نمی آید، هر چند که با شدت عمل، زجر و رنج همراه باشد. از سوی دیگر، تمامی زمینه ها و عواملی که در تعامل و روابط انسانها با خود، دیگران، روابط دولت، ملت و یا روابط بین المللی باعث رویکرد و رفتار ستمگرانه و ظالمانه می شود، همان زمینه ها و عوامل، اسباب رویکرد به خشونت نیز هستند.